Ze maken deel uit van ons leven, of je nu wil of niet. Maar je herkent ze misschien niet. Bots maken voor veel mensen het leven een stukje makkelijker. Laat ik je even voorstellen aan een kleine greep uit de bekendere bots: Slack, Skyscanner, FB-Messengers, Discords-bots, Bots.io als ook een bot die ons de beste route wijst zoals in Google Maps, naast alle chatbots die tegenwoordig op heel wat websites en webshops staan.

Waarschijnlijk heb je dus wel eens een bot gebruikt. Gedurende het afgelopen jaar verkende ik de wereld van de helper-bots en sprak ik met gebruikers, experts en ontwikkelaars over deze Online Bots om uit te zoeken welke invloed deze hebben

Vuile was door een bot

Een wasmachine is in principe een robot die jouw vuile was doet. Online Bots doen op die manier ook taken voor ons die repetitief zijn, enorm veel tijd of geld kosten of simpelweg niet leuk zijn. Vanuit dat principe kun je naar de digitale wereld kijken. Welke vuile was wordt er voor mij gedaan?

Digitale Bots doen heel veel voor ons. Ze zoeken bijvoorbeeld de makkelijkste of snelste weg naar een bestemming of helpen ons bij het zoeken naar het juiste product. In een aantal gesprekken die ik voerde met online bot experts, zien we binnen (en buiten) Nederland een snelle ontwikkeling hierin. Vooral chatbots lijken hard te gaan, omdat ze steeds beter kunnen communiceren in onze natuurlijke taal. De Nederlander kan deze bots ook steeds beter vinden en gebruikt ze bijvoorbeeld voor het vinden van persoonsgebonden antwoorden en het afsluiten van verzekeringen. Deze bots helpen ons en we zijn er best wel blij mee. Ze worden ook steeds beter. We zien dit onder andere bij de commerciële bots, die een verkoop online kunnen afronden zonder tussenkomst van een mens. Ook worden bots enkele dag beter in het coachen van mensen. Dit zien we bijvoorbeeld in de begeleiding van leerlingen met het leren en begrijpen van een vak. Deze coach-bots zijn zo dynamisch ingericht dat ze op basis van het antwoord- en vraaggedrag van een leerling een nieuwe reactie formuleren welke past bij de persoonlijke situatie van de leerling.

Toch vertellen deze experts ook dat het lastig is om een optimale beleving neer te zetten, zoals een mens dit wel zou kunnen. Daarnaast moeten we natuurlijk ook kritisch blijven op wat deze bots dan mogen en kunnen.

Heeft de Nederlander een duidelijk beeld van Online Bots?

Tijdens straatinterviews over dit onderwerp kwam naar voren dat het voor de meeste mensen niet zo duidelijk is wat een bot allemaal kan, mag en zou mogen. Mensen denken er simpelweg niet zo goed over na, zoals we wel vaker zien bij dingen die het leven makkelijker maken. We hebben gezien dat de mensen die wij spraken wel enige kennis hebben van bots, wanneer je er naar specifiek vraagt. Ook maakt iedereen die we spraken er gebruik van. Sommigen gebruiken bewust bots om specifieke taken aan over te dragen (aandelenhandel), maar een groter deel gebruikt bots zonder daar heel bewust van te zijn. In deze interviews zien we vooral chatbots naar voren komen. Andere bots kan men niet of niet goed herkennen en benoemen.

Zijn online bots gevaarlijk?

De geïnterviewden zijn zich er wel bewust van dat een bot ook dingen kan doen die misschien niet ten goede werken. Maar zijn de online bots dan gevaarlijk? Bots zijn als technologie op zich niet gevaarlijk, maar kunnen zoals zoveel technologie wél gevaarlijk worden door de manier waarop deze door mensen wordt ingezet en toegepast. Dus er zijn wel degelijk gevaarlijke toepassingen van online bots.

Er zijn enorm veel negatieve doelen te bedenken die makkelijker worden door het inzetten van online bots. De bots zijn zo te programmeren dat ze acties uitvoeren met een onethische resultaat, zoals op berichten reageren of ze verspreiden die een bepaalde groep mensen negatief in het daglicht zet, waardoor ze de mening beinvloeden en gedrag sturen. We zien dit overal om ons heen gebeuren via e-mail, social media platformen, webservers, webshops, chatbots en het internetnetwerk. Bronnen die de bots daarin gebruiken zijn bijvoorbeeld het ip, opslag, login, cpu of identiteit om geld, invloed, macht en kennis te krijgen binnen groepen mensen of systemen. De mensen achter de bots willen graag via deze wegen binnenkomen om daarna de bronnen te gebruiken om een volgend doel te behalen. Voorbeelden hiervan zijn het platleggen van energiecentrales, het beïnvloeden van Twitter-gebruikers, het stelen van bedrijfs- of staatsgeheimen of beïnvloeden van aandelenkoersen. Ook kan het hier gaan over het plaatsen van nepincasso’s of transacties binnen geldstromen, zoals bankrekeningen. We zijn dus niet veilig als we niet de juiste maatregelen nemen hiertegen.

Vechten tegen de gevaren

Gelukkig zien we als Nederland het gevaar in dit soort activiteiten en doen we er wel wat aan om ze buiten de deur te houden. Nederlandse Internet Providers houden bijvoorbeeld DDOS-aanvallen massaal tegen door met stichting NBIP (Nationale Beheersorganisatie Internet Providers) samen te werken. Ook spam- en phishingberichten worden op voorhand al onderschept door bots die juist hiervoor gemaakt zijn. Zo voorkomen ‘the good guys’ vooraf al heel wat ellende.

De overheid informeert op verschillende manieren dat wij onder andere niet op phishingmails en sms’jes moet klikken. Ook helpt het nieuws van geslaagde aanvallen met bots en de gegijzelde computers binnen bedrijven en organisaties mee om bewustzijn te creëren.

Toch gebeurt het nog redelijk vaak dat er aanvallen lukken en we ons niet direct veilig voelen. Helaas blijkt de zwakte van een systeem veelal bij de mens te liggen. Te snel klikken op links, dingen downloaden van onbetrouwbare websites, typische websites bezoeken of simpelweg je pincode versturen na het krijgen van een bank-sms’je.

Wat zeggen de experts?

De experts die in dit specialistische vakgebied werken en die ik voor deze missie interviewde, zoals Cas Kaandorp, Fadoa Schurer, Randall van Poelvoorde, Remy Reurling en Leendert Bos geven een positief beeld van bots (vooral chatbots) die zij inzetten of waaraan ze meewerken. De toepassing van deze chatbots ligt op een vrij breed gebied.

De bots worden ingezet bij het automatiseren van wat normaal door een mens gedaan zou worden. Contact leggen, afspraken plannen, helpen en coachen liggen hier voor de hand. Dat veel van deze toepassingen gebruikt worden om goedkoper en sneller te worden voor een organisatie is duidelijk.

Bots vervangen niet altijd mensen, maar vullen wel een taak die voorheen door mensen gedaan zouden worden. Aan de andere kant doen ze het voor de gebruikers van hun diensten, want zonder hen is de oplossing niet nodig. Mensen verwachten 24/7 aandacht en dat kan een bot ze geven.

De ontwikkeling binnen chatbots zit hier op een punt van doorbraak. Ze vertellen namelijk dat de communicatie tussen een bot en mens steeds dichter bij een mens tot mens gesprek komt. Dit is nodig omdat er ook een groep mensen is die nog altijd een drempel voelt om met een chatbot te gaan communiceren.

Door de snelle ontwikkelingen bij chatbots zien we nu innovaties binnen coaching, lesgeven en begeleiden. De ontwikkelaars hebben een groot bewustzijn van de taak die zij aan de andere kant ook meekrijgen om te zorgen voor een bewuste omgang met persoonlijke data van de gebruikers.

Toch moet er wel vermeld worden dat andere ontwikkelaars vaak wel op data uit zijn. De Nederlander moet dus extra bedachtzaam zijn als ze gratis gebruikmaken van diensten met bots (zichtbaar en onzichtbaar), omdat je er vanuit kunt gaan dat gratis niet bestaat en je dus waarschijnlijk betaalt met je persoonlijke data.

Waar hebben we niets over gezegd?

Jammer genoeg hebben we niet de mogelijkheid gezien om in deze verkenning een volledig beeld te geven van de impact van online bots. Integendeel zelfs, want het grootste gedeelte van de bots zien we niet, omdat ze werken op de achtergrond aan taken die wij niet interessant vinden en niet meer willen doen.

Ook is er geen input geweest van organisaties die andere doelen hebben met bots dan het bedienen van de Nederlander. We deden in deze missie een verkenning en geen diepgravend onderzoek dat meer blootlegt over deze negatieve kant van de wereld van bots, maar kijk vooral eens documentaires als “The Social Dilemma”, “Web of Make Believe” of “De digimens”.

Toch hebben we veel geleerd in deze verkenning en ben ik tevreden over het resultaat. We hebben gezien dat De Nederlander zich vrij beweegt op het internet en met apps, maar niet heel bewust is van het grote aantal bots die positief en negatief invloed op hen heeft. Er zijn veel goede initiatieven bij de Nederlandse ontwikkelaars, maar we weten ook dat er een andere kant van de medaille is. Dat bots veelal niet zichtbaar zijn, of bewust overkomen als bot geeft ook aan dat we niet goed kunnen inschatten wat er allemaal op de achtergrond met onze gegevens gebeurd.

Ik zou het advies willen geven dat het op de gebaande paden blijven De Nederlander veilig houdt van de dataroof of andere roof of beïnvloeding door bots. Maar heel eerlijk, zelfs als we binnen de gebaande paden blijven weten we simpelweg niet wat er gebeurd. Ja, er worden niet zomaar bedragen afgeschreven door deze ‘betrouwbare’ partijen (lees: Alphabet (Google), Meta (Facebook, Whatsapp en Instagram), Amazon), maar we weten als Nederlander ook niet goed wat deze gratis diensten dan wel doen met onze persoonlijke data.

Het is jammer om negatief af te sluiten, maar helaas we hebben wel onszelf te vrezen. We accepteren bots erg snel en/of laten ze onopgemerkt integreren in ons leven. Hiermee beantwoorden we ook de vraag: Wordt ik steed meer een bot. Ja, en geef jezelf eens ongelijk. Een zelfrijdende auto, psychologische hulp of altijd een volle koelkast is toch makkelijk en fijn!?!

Heb je iets van deze missie gemist? Kijk snel hieronder alle onderzoeken rondom Missie 4: Online Bots terug!

• Detechtives Podcast aflevering 3: Strategieën voor chatbots
• Leren van een chatbot?
• Detechtives Podcast aflevering 1: Bots en ethiek
• Expert Interview Randall van Poelvoorde over RobotXperience
• Word ‘ik’ steeds meer een bot?

Sources:
Photo by Nick Page on Unsplash
Photo by Asterfolio on Unsplash
Photo by Franck on Unsplash
Photo by Alexandra Gorn on Unsplash
Photo by Andy Kelly on Unsplash