Missie 4: Word ‘ik’ steeds meer een bot?

Bij het horen van bots gaat mijn geheugen graven in het verre verleden. Welke associatie heb ik met bots, wat toch een afkorting is van robots? Ik moet gelijk denken aan series en films waarin ik deze als eerste ben tegen gekomen. Mijn herinnering gaat terug naar Robocop, Terminator, Wall-E, Star Wars en Star Trek, dus films en series die al gebruik maken van robots.

Mijn eerste associatie met robots is blijkbaar gevoed door fantasierijke en toekomstgerichte films en series. Het zijn robots die menselijk gedrag vertonen in vorm, geluid en/of handelen. Veelal worden ze met een metaalachtige binnen– of buitenkant weergegeven en heb ik daarbij ook niet echt het gevoel dat ze knuffelbaar zijn. Aan de andere kant zijn er ook concepten van sprekende en denkende computers terug te vinden. Een van de eerste voice computers komt uit Star trek en komt daarmee in de buurt van een robot zonder fysieke presentatie.

“..bots of systemen die mijn werk uit handen nemen door dingen voor mij op te pakken”

Nu waren dat voorbeelden uit een fantasiewereld en niet de wereld waar ik nu in leef. Robots of bots kom ik in het dagelijks leven regelmatig tegen, denk ik. Ik denk het, omdat ze niet altijd zichtbaar zijn, maar wel aanwezig. De waarneming begint bij chatbots op verschillende websites en in apps. Daarin kan ik vragen stellen waarna ik soms direct geholpen ben. Automatische mails van Marktplaats over producten die ik misschien interessant vind. Mijn Fitbit smartwatch die zegt dat ik moet gaan lopen, of dat ik het goed gedaan heb. In Slack (een soort community/productiviteitstool) zit een bot met de naam ‘Slackbot’ om mij op weg te helpen in het programma Slack. We zien menselijke communicatie door een onmenselijk ding. (Impersonatie)

Verder heb ik ook gedachtes over fysieke bots die voor mij pakketjes in een hal ophalen of mijn auto in een fabriek in elkaar lassen. Daarnaast ben ik regelmatig geholpen door voice bots bij callcenters van verschillende maatschappijen. Indien contact dan moet ik eerst mijn postcode opgeven om daarna de meest gestelde vragen vanuit mijn regio te krijgen of verteld te worden dat er geen storingen zijn, waarna abrupt de lijn verbroken werd. En misschien vallen hier ook Siri, Google Assistants en Alexa onder. De laatste bots die ik tegenkwam, komen veelvuldig in het nieuws. Het zijn de twitterbots, die automatisch berichten liken of doorsturen en daarmee een effect op Twitter proberen te bereiken. Het landschap van bots dat ik al kan benoemen, en niet zeker weet of het wel bots zijn, hebben veel verschillen en lopen enorm uiteen. Ik ben vooral benieuwd naar de invloed van deze bots in ons dagelijks leven. We gaan het onderzoeken.

Beinvloeden bots direct mijn ervaring van leven?

Het lijkt erop dat ik in redelijk wat situaties in contact kom met bots of systemen die mijn werk uit handen nemen door dingen voor mij op te pakken. Ze lijken mij te helpen, te sturen, te controleren of te informeren. Soms doen ze dit zelfs uit eigen beweging. Zetten ze de verwarming vast aan, beantwoorden ze een vraag, geven een notificatie als ik zelf niet oplet of vragen ze hoe mijn dag was. Ze nemen daarmee een stuk je verantwoordelijkheid en keuzevrijheid van mij over. En terwijl ik dit opschrijf word ik er best vrolijk van en spreek ik ze aan met “ze”. Een persoonsvorm, alsof het iets is wat leeft. Dat vrolijk worden staat hier overigens apart van. Ik denk dat dit vooral komt door het opschrijven van de dingen die ze allemaal voor mij doen. Gaaf toch, wat is er mis mee? Ze doen duidelijk iets goeds, toch? Mijn ervaring verbeteren? Mijn gevoel beïnvloeden. Wacht even, mijn gevoel beïnvloeden? Nu wordt het persoonlijk en wil ik weten of bepaalde bots mij zo proberen te beïnvloeden dat ik mij anders ga gedragen en mij dus sturen in een richting die normaal gesproken helemaal niet voor mij geweest zou zijn.

“Ze doen duidelijk iets goeds, toch?”

Ervaar jij dit ook? Dat bots een goede toevoeging zijn op het leven, omdat het leven hierdoor makkelijk en beter wordt? Of juist niet en hangt er een negatieve gedachte rond bots die invloed hebben op keuzes en gedachten? Wat doen bots nu voor jou op dit moment? En wat zouden ze nog meer mogen doen van jou? Je bankzaken? Je likes geven aan vrienden? Een betere verzekering afsluiten aan de hand van je leeftijd, gedrag en andere kennis die de bot heeft? We gaan op zoek naar antwoorden op dit soort vragen. Bij experts die de bots bouwen, maar vooral bij mensen die ervaring hebben met bots. Eens kijken hoe bewust we ons zijn van bots en de taken die we langzaam weggeven aan deze technologie.

De volgende stappen

Deze eerste blog over de missie bots is een introductie op de verkenning die ik (Marcel Stalenhoef) zal gaan doen op het gebied van Human Experience & Media Design. Simpel gezegd, ik verken het fenomeen ‘bots’ met focus op de ervaring, emotie, gedachten en wensen van mensen.

“Blijven we in controle of geven we het (te makkelijk) weg?”

In de eerste verkenning is naar voren gekomen hoe mijn persoonlijke ervaring met bots en het opgroeien met computers, software en internet technologie niet negatief is geweest. Het is zelfs onderdeel van het vakgebied waar ik nu als onderzoeker/designer aan het werk bij de Hogeschool Utrecht en het Lectoraat HE&MD. Maar we staan ook op een nieuw punt in deze technologische groei en integratie met ons leven. Het lijkt daarin minder transparant te worden, terwijl er ook steeds meer gedaan wordt door deze bots technologie.

Ik wil daarom voor jullie onderzoeken of deze integratie van bots in ons leven en de verschuiving van taken, beslissingen en daarbij komende verantwoordelijkheid naar bots gewenst is. Blijven we in controle of geven we het (te makkelijk) weg?

In de volgende publicatie wil ik de kennis over, de ervaring met en het gevoel bij bots peilen door middel van interviews met een diverse groep Nederlanders uit de verschillende generaties. Mocht de tijd hierin voorzien dan is hun gedachten over de toekomst met bots en het weggeven of juist vasthouden van hun verantwoordelijkheid (agency) ook een onderdeel, anders komt dit terug in de derde publicatie.

In het loop van het traject zou ik willen kijken naar een visualisatie van het onderzoek. Uit het onderzoeksteam kwam al een suggestie van een kwadrant met bijvoorbeeld de assen “de maat van autonomie”, “de maat van verantwoordelijkheid” met natuurlijk de mens en bots als uitgangspunt. Maar we zouden hierin ook kunnen kijken naar de prioriteitenmatrix van Eisenhower of de Three Laws of Robotics van Asimov.

Geef hieronder alvast je mening of reactie over deze missie. Vind je het interessant en blijf je onze missie volgen? Of wil een keer helpen? Mail ons met je naam en email naar hemdmissies@hu.nl met het onderwerp “BOTS MISSIE”.