Iedereen gebruikt dagelijks digitale media. Je haalt je geld uit de muur, je leest de krant online of je speelt, appt en browst uren me je telefoon. Meestal doe je dat zonder stil te staan bij de mensen die deze producten bedenken en maken. Aan elke online klik gaat een interactieontwerp vooraf. Iemand heeft nagedacht over wat jij als gebruiker wil en hoe dat met digitaal ontwerp zo gemakkelijk en fijn mogelijk gemaakt kan worden. Wie zijn die mensen die achter de schermen onze – steeds digitale – levens orkestreren en welke dilemma’s komen zij in hun werk tegen?  

Met de openbare missies willen we als Lectoraat Human Experience & Media Design goed digitaal ontwerp – en alles wat daarbij komt kijken- onder de loep nemen. Wat zijn de grote uitdagingen in het ontwerpen van onze digitale wereld en hoe kunnen we die oplossen? We willen ontwerpers, wetenschappers en gebruikers aan het woord laten over onze digitale omgeving. Hoe die is en hoe ze zou kunnen zijn. En we nodigen iedereen uit om daarover mee te denken. Want een fijne, goed ontworpen digitale omgeving gaat ons uiteindelijk allemaal aan. 

User Experience

Ik hoor bij de eerste generatie van kinderen die opgroeiden met een computer in huis. Ik herinner me nog goed hoe mijn vader in de jaren 80 thuiskwam met een Commodore 64, die aan de televisie aansloot, letters liet verschijnen en toen ook nog de kleur daarvan veranderde. Wat was ik onder de indruk! Een groot deel van mijn vrije tijd van de lagere school bracht ik dan ook door met het spelen van computerspelletjes en het programmeren ervan in Basic – hoewel ik daarbij vaak niet veel verder kwam dan de opening credits: spelletjes hadden die toen vaak nog. 

Toch duurde het heel erg lang voor ik over het ontwerp van producten en dan vooral computers en de dingen die je daarmee kon doen ging nadenken. Eigenlijk denk ik dat het kwartje voor mij pas viel toen ik er al voor studeerde. Het was 2001. Ik downloadde songs met Napster, maakte muziek met Fruity Loops en bewerkte foto’s met Photoshop. Ik werkte voor het eerst op een laptop in plaats van een vaste computer, studiegenootjes hadden al een zakcomputer (de Palm Pilot) en ik las “The Design of Everyday Things” van Donald Norman. In dat boek bespreekt hij alledaags ontwerp zoals dat van deurknoppen, gasfornuizen en muntjes. Hij laat zien dat heel veel mensen het moeilijk vinden die dingen te gebruiken en dat dat niet komt omdat mensen klunzen zijn, maar omdat die dingen slecht ontworpen zijn.  

Dat was best een schok. Het is de verantwoordelijkheid van de ontwerper dat dingen makkelijk en prettig in het gebruik zijn en dus niet van de gebruiker zelf. Hoe logisch dat ook klinkt, ik had er nog nooit zo over nagedacht. Sindsdien ben ik gegrepen door dat probleem. Ik maak me druk over hoe je tot een goed ontwerp kan komen en maak ik me boos als een ontwerp niet blijkt te deugen. En ik moet zeggen dat ik de duizenden ontwerpers van digitale producten en diensten die ons land kent een compliment verschuldigd ben. Het gaat heel erg vaak heel erg goed. Bijna iedereen kan een kaartje kopen in de kaartjesautomaat van NS en dat was vroeger niet zo. Kinderen en ouderen die een tablet computer oppakken kunnen er meestal meteen, zonder handleiding, mee aan de slag en het web van nu is onvergelijkbaar met dat uit de jaren 90. 

Tegelijkertijd staan ontwerpers ook voor nieuwe uitdagingen. Dit komt door technologische ontwikkelingen. Ontwerpers worden plotseling gevraagd om andere vormen van interactie te ontwerpen zoals spraak en taal interacties – of in virtual reality. Ontwerpers werken steeds vaker met zelflerende software waardoor ze niet precies meer onder controle hebben hoe een interface zal reageren – omdat dat afhangt van de gebruiksgeschiedenis of van de data die gebruikt is om het systeem te trainen. Deze technologieën geven nieuwe mogelijkheden en brengen ook andere uitdagingen met zich mee voor ontwerpers. Om dit technologie net zo goed te maken als de huidige generatie is dus nieuwe kennis nodig. Mijn werk als lector bestaat eruit om die kennis op te doen en hulpmiddelen te ontwikkelen die ontwerpers kunnen helpen deze uitdagingen beter op te pakken. 

Openbare missies!

Omdat de uitdagingen van ontwerpers snel veranderen moeten wij als onderzoekers de vraagstukken die er spelen ook op een andere manier aanpakken. Onderzoek heeft vaak een lange tijdlijn. Een kwestie wordt eerst een jaar lang uitgediept om tot een goed onderzoeksvoorstel te komen, dan volgen enkele jaren van onderzoek waarin de onderzoekers het naadje van de kous te weten willen komen. Daarna volgen dan vaak nog wetenschappelijke publicaties, voordat onderzoekers hun resultaten met het publiek delen.   

We willen die dynamiek doorbreken. In plaats van dat we lang graven voordat we met iets komen willen we we het van het begin af aan meer midden in de samenleving te plaatsen en dus, nog voor dat er een onderzoeksvoorstel ligt, naar buiten te komen met onze interesses, vragen en kennis. Door kwesties in alle openheid en met hulp van het publiek aan te pakken denken we dat we de kwaliteit en de relevantie van ons werk kunnen vergroten. Dat is buiten onze comfort zone, maar we denken dat we ontwerper een dienst bewijzen. Én dat we gebruikerservaring van de nieuwe generatie digitale oplossingen daarmee vooruit helpen.     

Hoe dan?

In een openbare missie gaat een onderzoeker van ons lectoraat, geholpen door onze redactie, op zoek naar de achtergronden van een kwestie die in het verlengde van ons onderzoek liggen. Gaat het ooit lukken deugdelijk advies te krijgen van een computer? Kunnen we etnisch profileren door AI voorkomen? Is Virtual Reality wel geschikt voor kinderen? Deze kwesties diepen we uit door experts en gebruikers te bevragen en door zelf kleinschalig onderzoek te doen. Anders dan normaal doen we dat niet achter de schermen, maar doen we gaandeweg online verslag van onze bevindingen. Ook roepen we iedereen op mee te denken. Waardoor de missies een andere richting kunnen krijgen.    

Draag bij!

Voor elke missie geldt: we hopen dat jullie ons helpen met bijdragen. Misschien weet je veel van het onderwerp of ken je iemand die er veel van weet. Misschien heb je een eigen ervaring die je wilt inbrengen of een vraag die je bezighoudt. Gebruik dan de commentsecties of het email adres van de missies. Dan proberen we jouw input te verwerken in de missie.  

Deze missie volgen? Of heb je een bijdrage?
hemdmissies@hu.nl

Bekijk hieronder eerdere items van deze missie:

Openbare Missies uitleg

Over HEMD

De Livestream met aftrap van de missies

Alle missies op een rij

De terugblik met Koen van Turnhout